مراقبت های بعد از شیمی درمانی

مراقبت بعد از شیمی درمانی

مراقبت های بعد از شیمی درمانی چه تأثیری بر روند بهبودی بیمار دارد؟

شیمی درمانی یکی از روش‌های اصلی و مؤثر برای درمان بیماری سرطان است که با استفاده از دارو‌های خاص برای از بین بردن سلول‌های سرطانی انجام می‌شود و یا مانع از پیشرفت آن‌ها می‌شوند. اگرچه شیمی درمانی تأثیر زیادی در درمان بیماری سرطان دارد اما به تنهایی کافی نیست چرا که در صورت عدم رعایت مراقبت‌های بعد از آن و پایبند نبودن به دستورات و توصیه‌های پزشک، ممکن است نتیجه مدنظر بدست نیاید. مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی (Care After Chemotherapy) هم از عوارض و خطرات احتمالی پیشگیری می‌کند و هم سرعت روند بهبودی فرد را افزایش می‌دهد. هم چنین دستورالعمل‌های مراقبتی به فرد کمک می‌کنند تا نتیجه مطلوبی از این روش درمانی بگیرد. در ادامه قصد داریم شما را با مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی و اهمیت معاینات منظم و دوره‌ای در مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی آشنا کنیم.

بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد سرطان پستان

تأثیر دارو‌های شیمی درمانی بر بدن شخص بیمار

داروهای شیمی‌درمانی با هدف توقف رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی تجویز می‌شوند و با مهار تقسیم سلولی یا قطع منابع تغذیه سلول‌های توموری، روند پیشرفت سرطان را متوقف می‌کنند. این داروها به دلیل ماهیت سیستمیک خود، علاوه بر سلول‌های سرطانی، ممکن است بر سلول‌های سالم بدن نیز اثر بگذارند و عوارض جانبی ایجاد کنند. سلول‌هایی که سرعت تقسیم بالاتری دارند، مانند سلول‌های فولیکول مو، سلول‌های مخاط دستگاه گوارش و مغز استخوان، بیشترین تأثیر را از شیمی‌درمانی می‌پذیرند. این موضوع می‌تواند به بروز عوارضی مانند ریزش مو، حالت تهوع، خستگی، ضعف سیستم ایمنی و تغییرات در شمار سلول‌های خونی منجر شود. با این حال، این عوارض معمولاً موقتی هستند و با پایان دوره درمان یا استفاده از داروهای حمایتی کاهش می‌یابند. مشاوره مداوم با پزشک متخصص و رعایت توصیه‌های مراقبتی می‌تواند به مدیریت بهتر این اثرات کمک کرده و کیفیت زندگی بیمار را در طول درمان بهبود بخشد.

اهمیت مراقبت بعد از شیمی درمانی

شیمی درمانی مانند هر روش درمانی دیگری عوارض و معایبی دارد که لازم است با رعایت توصیه‌ها و دستورات خاص پزشک از آن‌ها جلوگیری کرد. رعایت بهداشت فردی، تغذیه سالم و مناسب، فعالیت‌های ورزشی و استراحت کافی از جمله نکاتی هستند که می‌توانند تا حدی زیادی عوارض شیمی درمانی را کاهش دهند. هم چنین رعایت دستورالعمل‌های مراقبتی پزشک نقش مهمی در کاهش طول دوره نقاهت بیمار و ازسرگیری فعالیت‌های روزمره دارد.
اهمیت مراقبت بعد از شیمی درمانی

بیشتر بخوانید: شیمی درمانی سرطان سینه

مراقبت های بعد از شیمی درمانی - موارد فیزیکی و جسمی

بیشتر دستورالعمل‌های مراقبتی بعد از شیمی درمانی جنبه فیزیکی و جسمانی دارند و شامل مواردی می‌شوند که به بهبودی سریع‌تر بیمار کمک می‌کنند. در ادامه به توضیح مراقبت‌های فیزیکی و جسمانی بعد از شیمی درمانی خواهیم پرداخت.

آیکن کنترل درد در مراقبت بعد از شیمی درمانی

درد یکی از عوارض رایج و عمومی شیمی درمانی است که به روش‌های مختلف می‌توان آن را کنترل و مدیریت کرد. مصرف مسکن یکی از اصلی‌ترین روش‌های کاهش درد و کنترل آن است. علاوه بر مصرف مسکن، فیزیوتراپی، ماساژ، یوگا، هیپنوتیزم و مدیتیشن نیز می‌توانند در کاهش درد بسیار مؤثر باشند.

آیکن مدیریت خستگی و ضعف

خستگی و ضعف جسمی از شایع‌ترین عوارض شیمی‌درمانی هستند که می‌توانند کیفیت زندگی بیماران را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهند. احساس بی‌حالی، کسالت و کاهش انرژی پس از درمان نه تنها ناشی از داروهای شیمی‌درمانی، بلکه حاصل تغییرات متابولیک بدن و کاهش سطح گلبول‌های قرمز خون نیز می‌باشد.
برای مدیریت این عارضه، رعایت چند اصل مهم توصیه می‌شود. انجام فعالیت‌های بدنی سبک مانند پیاده‌روی منظم، یوگا یا دوچرخه‌سواری می‌تواند به افزایش انرژی و بهبود روحیه کمک کند. همچنین، خواب کافی و منظم نقش مهمی در بازسازی توان جسمی و کاهش خستگی دارد. تکنیک‌های ریلکسیشن و مدیتیشن نیز به کاهش استرس و بازیابی انرژی کمک می‌کنند. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که ترکیب ورزش سبک و تمرینات آرام‌سازی می‌تواند به شکل مؤثری احساس ضعف و فرسودگی بیماران را کاهش دهد و روند بهبود را سرعت ببخشد.

دکتر-حجت-فلوشیپ-و-فوق-تخصص-جراحی-پستان

آیکن کنترل حالت تهوع در مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی

تهوع یکی دیگر از عوارضی است که فرد بعد از انجام شیمی درمانی ممکن است تجربه کند. مصرف دارو‌های ضد تهوع و استفراغ و سایر دارو‌های که پزشک تجویز می‌کند به همراه مصرف مایعات و غذا‌های سرد و بدون بو می‌تواند تا حد زیادی تهوع ناشی از شیمی درمانی را کاهش دهد.

آیکن تغذیه مناسب در مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی

تغذیه مناسب علاوه بر کاهش عوارض و خطرات شیمی درمانی می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن بیمار و بهبودی سریع‌تر او کمک کند. مصرف غذا‌های کم چرب، غذا‌های خنک و سرد، تخم مرغ، مرغ، گوشت قرمز کم چرب و ماهی، حبوبات و مایعات که منابع غنی از ویتأمین‌ها و پروتئین‌ها هستند می‌توانند مواد غذایی موردنیاز فرد را تأمین کنند.

آیکن بهبود سیستم ایمنی و پیشگیری از عفونت

برای تقویت سیستم ایمنی بدن بعد از شیمی درمانی لازم است فرد برنامه جامع و مدونی داشته باشد که شامل تغذیه مناسب، فعالیت بدنی سبک، خواب ملایم، مدیریت استرس و رعایت نکات بهداشتی است. رعایت این نکات موجب می‌شود سیستم ایمنی فرد تقویت شود و از بروز علائم عفونت جلوگیری شود.
بهبود سیستم ایمنی و پیشگیری از عفونت

آیکن اهمیت ورزش سبک و فعالیت بدنی

یکی دیگر از مهم‌ترین دستورالعمل‌های مراقبتی بعد از شیمی درمانی، ورزش ملایم و فعالیت بدنی است. ورزش ملایم هم سیستم ایمنی فرد را تقویت می‌کند و هم ذهنی آرام را برای فرد به ارمغان می‌آورد. ورزش سبک و ملایم بعد از شیمی درمانی هم چنین به کاهش خستگی، حالت تهوع و استفراغ، پوکی استخوان و آسیب عصبی، افسردگی و اضطراب و افزایش اثربخشی درمان کمک می‌کند.

آیکن مراقبت بعد از شیمی درمانی برای پوست و ریزش مو

شاید یکی از جدی‌ترین عوارضی که بیماران بعد از شیمی درمانی تجربه می‌کنند، ریزش مو است. ریزش مو معمولاً از همان هفته‌های اول آغاز می‌شود. استفاده از کلاه، شال یا روسری نرم و نازک برای محافظت از مو‌های باقی‌مانده و کاهش تحریک پوست سر، استفاده نکردن از سشوار، اتو مو یا هر وسیله حرارتی دیگر به منظور جلوگیری از آسیب به پوست سر، شستن موی سر به نرمی و با ملایمت و استفاده از شامپو‌های مخصوص و ملایم برای مو‌های حساس مهم‌ترین نکات مراقبتی در ارتباط با مراقبت از مو‌ها بعد از شیمی درمانی هستند.
استفاده از کرم‌ها و لوسیون‌های مرطوب‌کننده بدون عطر و رنگ، قرار نگرفتن مستقیم در معرض نور آفتاب، اجتناب از مواد تحریک‌کننده و شستن پوست با آب ولرم و صابون ملایم از جمله نکاتی هستند که تأثیر زیادی در محافظت از پوست در مقابل عوارض شیمی درمانی دارند.

آیکن بی اشتهایی بعد از شیمی درمانی

استفاده از دارو‌های شیمی درمانی موجب التهاب، تهوع و تغییر طعم و بی‌غذا می‌شوند که همین موارد ممکن است باعث بی‌اشتهایی بعد از شیمی درمانی شوند. کاهش حجم وعده‌های غذایی و افزایش تعداد آن‌ها، کنترل میزان مواد غذایی و مواد معدنی مصرفی و مصرف دارو‌های خاص می‌تواند بی‌اشتهایی بعد از شیمی درمانی را کاهش دهد.

آیکن مشکلات باروری بعد از شیمی درمانی

شیمی درمانی می‌تواند هم بر روی دستگاه تولید مثل و هم سلول‌های جنسی بیمار تأثیرگذار باشد. کاهش تعداد اسپرم و کیفیت آن، آسیب به DNA اسپرم و افزایش خطر سقط جنین یا ناهنجاری‌های مادرزادی و ناباروی از جمله تأثیرات شیمی درمانی بر قدرت باروری فرد است.

آیکن مشکلات بهداشت و سلامت دهان و دندان بعد از شیمی درمانی

شیمی درمانی بر روی سلامت دهان و دندان نیز تأثیر می‌گذارد و مشکلاتی همچون خشکی دهان، زخم‌ها و التهابات دهان، عفونت‌های دهانی، حساسیت و سایش دندان‌ها را بوجود می‌آورد. رعایت بهداشت دهان و دندان، مصرف مایعات زیاد و اجتناب از مصرف مواد تحریک‌کننده مانند غذا‌های تند و اسیدی می‌تواند مشکلات بهداشت و سلامت دهان و دندان بعد از شیمی درمانی را به میزان چشمگیری کاهش دهد.

آیکن مشکلات گوارشی بعد از شیمی درمانی

شیمی درمانی هم چنین دستگاه گوارش را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و مشکلاتی همچون تهوع و استفراغ، یبوست یا اسهال، بی‌اشتهایی، نفخ و سوءهاضمه را بوجود می‌آورد.

آیکن مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی درباره کاهش گلبول‌های سفید

مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی درباره کاهش تعداد گلبول‌های سفید اهمیت زیادی دارد. رعایت بهداشت فردی، تمیز نگه داشتن خانه و محیط زندگی، تغذیه مناسب، مراجعه منظم به پزشک، مصرف دارو‌های تجویز شده و استراحت کافی از جمله مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی در ارتباط با کاهش گلبول‌های سفید است.
مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی درباره کاهش گلبول

بیشتر بخوانید: عوارض شیمی درمانی

مراقبت از سلامت روان بعد از شیمی درمانی

مراقبت از سلامت روان پس از شیمی‌درمانی یکی از جنبه‌های مهم بهبود بیماران سرطانی است. طبیعی است که پس از شیمی درمانی فرد احساس خستگی، اضطراب، غم و ناامیدی داشته باشد اما با رعایت برخی نکات می‌توان از این احساسات ناخوشایند جلوگیری کرد. ارتباط با خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی، تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا، مشاوره و روان درمانی و تمرکز بر فعالیت‌های لذت بخش از جمله راه کار‌های هستند که به حفظ سلامت روان فرد بعد از شیمی درمانی کمک کنند.
علائم اضطراری و خطرناک که بعد از شیمی‌درمانی باید به پزشک مراجعه کرد
با مشاهده علائمی همچون تب بالا، تنگی نفس یا مشکل در تنفس، کاهش شدید و ناگهانی تعداد سلول‌های خون، خونریزی غیرقابل کنترل یا خونریزی ناگهانی، درد شدید یا ورم در نواحی خاص مانند شکم، سینه یا پا‌ها، ضعف شدید، سرگیجه یا غش کردن و تغییر در وضعیت هشیاری، سردرگمی یا بی‌هوشی سریعاً به پزشک مراجعه نمایید.

اهمیت معاینات منظم و دوره ای در مراقبت های بعد از شیمی درمانی

اهمیت معاینات منظم و دوره‌ای در مراقبت‌های پس از شیمی‌درمانی بسیار حیاتی است و نقش کلیدی در تضمین بهبود و سلامت بلندمدت بیماران دارد. معاینات منظم پس از شیمی‌درمانی نه تنها به حفظ سلامت فیزیکی و جلوگیری از عوارض کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا می‌نماید. معاینات منظم توسط یک پزشک فوق تخصص خبره مانند دکتر حجت می‌تواند به تشخیص زودهنگام عوارض جانبی شیمی درمانی و مدیریت آن‌ها کمک کند. نظارت مداوم بر وضعیت بیمار توسط پزشک به منظور تشخیص نشانه‌های عود بیماری ضروری است.

دکتر-علی-حجت-فلوشیپ-و-فوق-تخصص-جراحی-پستان

سخن پایانی

مراقبت‌های بعد از شیمی‌درمانی نقش بسیار مهمی در بهبود و بازسازی سلامت بیمار دارند. کاهش عوارض جانبی، تقویت سیستم ایمنی، بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از عود بیماری از جمله تأثیرات مثبت مراقبت‌های بعد از شیمی‌درمانی هستند. اگرچه برخی از عوارض بعد از شیمی درمانی رایج و طبیعی هستند اما در صورت مشاهده عوارض خطرناک و اضطراری مانند درد شدید، خونریزی غیرقابل کنترل و یا تب بالا لازم است بیمار فوراً به پزشک مراجعه کند تا وضعیت جسمانی‌ایشان توسط پزشک ارزیابی و بررسی شود. دکتر حجت، فلوشیب جراحی پستان و یکی از پزشکان خبره در زمینه درمان سرطان سینه هستند. ‌ایشان با ارائه مشاوره‌های دقیق و شخصی‌سازی شده و هم چنین بررسی و معاینه دقیق بیمار، بهترین روش درمانی را برای فرد پیشنهاد می‌دهند. ‌ایشان علاوه بر نظارت و اجرای دقیق شیمی درمانی، توصیه‌ها و دستورالعمل‌های مراقبتی خاصی را به هر بیمار متناسب با شرایط فردی‌ایشان ارائه می‌دهند تا ضمن کاهش عوارض، به بهبود سریع‌تر بیمار کمک کنند.
دکتر علی حجت | فلوشیپ فوق تخصص جراحی بیماری‌های پستان

سؤالات متداول در مورد مراقبت‌های بعد از شیمی درمانی

طول درمان با شیمی درمانی چقدر است؟

مدت زمان درمان با شیمی درمانی بستگی به نوع و مرحله‌ی بیماری، دارو‌های مورد استفاده، و پاسخ بدن فرد دارد. در برخی موارد، دوره‌های شیمی درمانی ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد، و ممکن است شامل چندین دوره متناوب باشد که با فاصله‌های زمانی مشخص انجام می‌شود.
حالت تهوع پس از شیمی درمانی ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و به عوامل مختلفی مانند نوع دارو‌های مصرفی، دوز دارو، وضعیت سلامت فرد و واکنش بدن بستگی دارد. به طور کلی، معمولاً تهوع پس از شیمی درمانی طی چند ساعت تا چند روز پس از درمان ممکن است ادامه داشته باشد. در اکثر موارد، تهوع در طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از درمان بیشترین شدت را دارد و سپس کاهش می‌یابد.
بعد از شیمی درمانی بهتر است ورزش‌های سنگین و فعالیت‌های شدید که احتمال دارند موجب آسیب دیدگی فرد شوند، متوقف شوند. دویدن، بوکس، فوتبال، وزنه‌برداری و تمرینات قدرتی شدید از جمله ورزش‌های هستند که بعد از شیمی درمانی مجاز نیستند.
یبوست بعد از درمانی ممکن است به دلایلی همچون تغییر در رژیم غذایی، استفاده از دارو‌های مسکن، عوارض جانبی شیمی درمانی، کم آبی بدن و کاهش فعالیت بدنی باشد. مصرف غذا‌های پرفیبر، افزایش مصرف مایعات، فعالیت بدنی مناسب و استفاده از دارو‌های ملین می‌تواند به درمان یبوست بعد از شیمی درمانی کمک کند.
درد‌های موضعی در نقاط مختلف بدن پس از شیمی درمانی می‌تواند ناشی از عوارض جانبی این درمان باشد. آسیب به بافت‌ها و سلول‌ها، اختلالات عصبی، مشکلات عضلانی و مفصلی و تأثیرات جانبی دارو‌های شیمی درمانی از جمله مهم‌ترین علل درد‌های موضعی بعد از شیمی درمانی هستند.
ایبوپروفن، ناپروکسن و استأمینوفن از جمله مسکن‌های هستند که بعد از شیمی درمانی مجاز هستند و توسط پزشک تجویز می‌شوند.
بله، شیمی درمانی می‌تواند باعث کاهش تعداد پلاکت‌های خون (ترومبوسیت‌ها) شود. این عارضه، به نام ترومبوسیتوپنی، یکی از عوارض جانبی شیمی درمانی است که در نتیجه تأثیر دارو‌ها بر مغز استخوان، محل تولید پلاکت‌ها، رخ می‌دهد. کاهش پلاکت‌ها می‌تواند خطر خونریزی را افزایش دهد و نیازمند مراقبت و مدیریت مناسب باشد.
تنگی نفس و کاهش سطح اکسیژن خون پس از شیمی درمانی ممکن است ناشی از عوارضی مانند عفونت، التهاب ریه، یا عوارض دیگر باشد. استفاده از اکسیژن تراپی، استراحت کافی و تمرینات تنفسی مانند تنفس عمیق و آرام می‌تواند در جلوگیری از تنگی نفس و کاهش اکسیژن خون مؤثر باشد.

نزدیک شدن به بیمار در حال شیمی درمانی معمولاً خطرناک نیست، اما باید مواردی را در نظر گرفت. شیمی‌درمانی می‌تواند باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شود، که این موضوع فرد را در مقابل عفونت‌ها و بیماری‌های دیگر آسیب پذیرتر می‌کند. محدود کردن تماس غیرضروری، رعایت بهداشت فردی و پرهیز از تماس با افراد بیمار یا مشکوک به عفونت از جمله مواردی هستند که باید رعایت شوند.

منابع

Chemotherapy Tips
Essential Dos and Don’ts for Post-Chemotherapy Recovery

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پنج × 3 =

فهرست مطالب

دسته بندی مقالات

مقالاتی که حتما باید بخوانید