برای مشاوره آنلاین در دایره سلامت
ماموگرافی سینه
ب
ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی (Mammography) یک روش تصویربرداری است در این روش از اشعه X کم انرژی برای تصویربرداری از بافت سینه استفاده می‌شود. در زمان انجام ماموگرافی از نماهای استاندارد شده سینه‌ها برای ارزیابی ضایعات سینه استفاده می‌شود. ماموگرافی روشی است برای تشخیص زودهنگام بیماری‌های مربوط به پستان و نقش مهمی در افزایش شانس موفقیت درمان دارد.
اما می‌تواند با نتایج مثبت یا منفی کاذب همراه باشد، بنابراین باید حتما نتایج را به یک پزشک متخصص نشان دهید.
ماموگرافی سینه از چه سنی توصیه می شود؟
ماموگرافی سینه (Mammography) یکی از آزمایش‌های غربالگری برای تشخیص زودهنگام سرطان سینه است. توصیه‌های عمومی درباره سن شروع ماموگرافی ممکن است بسته به دستورالعمل‌های مختلف و عوامل فردی متفاوت باشد. انجام این آزمایش به همه زنان بالای ۴۰ سال با یا بدون سابقه ابتلا به بیماری‌های پستان توصیه می‌شود. دلیل انجام ماموگرافی این است که هرچه زودتر بتوان سرطان سینه را تشخیص داد شانس زنده ماندن و درمان سرطان پستان بیشتر است.
کاربرد ماموگرافی
از ماموگرافی روش به عنوان یک ابزار غربالگری برای تشخیص سرطان پستان در زنان بدون علامت استفاده می‌شود. هر سینه به طور جداگانه در دستگاه مخصوص قرار می‌گیرد و مورد بررسی قرار گرفته تا توده‌های احتمالی درون سینه شناسایی شود. نکته مهم در آزمایش‌های غربالگری این است که تشخیص زود هنگام سرطان سینه امکان درمان زودتر و افزایش نجات فرد بیمار را فراهم می‌کند. اگر سرطان در همان مراحل ابتدایی تشخیص داده شود، احتمال درمان آن بسیار بالاست. ماموگرافی سینه تنها روش اثبات شده از سوی دانشمندان و پزشکان برای تشخیص تومورهای پستان است و هیچ‌گونه عارضه‌ای ندارد.
نقش ماموگرافی در تشخیص سرطان سینه
ماموگرافی یکی از مؤثرترین ابزارهای غربالگری برای تشخیص زودهنگام سرطان سینه است و می‌تواند تغییرات غیرطبیعی در بافت پستان را پیش از بروز علائم بالینی آشکار کند. انجام ماموگرافی منظم، به‌ویژه در زنان بالای ۴۰ سال یا افرادی با سابقه خانوادگی سرطان سینه، نقش مهمی در کاهش مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری دارد. تشخیص زودهنگام با ماموگرافی این امکان را فراهم می‌کند که درمان در مراحل اولیه آغاز شود و نتایج درمانی به‌طور چشمگیری بهبود یابد.
ماموگرافی به دو شکل انجام می‌شود: غربالگری برای زنان بدون علامت و تشخیصی برای زنانی که علائمی مانند توده، تغییرات پوستی، ترشح غیرطبیعی از نوک سینه یا نتایج مشکوک در ماموگرافی غربالگری دارند. در صورت وجود پروتز سینه یا نتایج غیرشفاف، ماموگرافی تشخیصی با تصاویر بیشتر و از زوایای مختلف انجام می‌شود تا دقت بررسی افزایش یابد. این روش همچنان به عنوان استاندارد طلایی غربالگری سرطان سینه شناخته می‌شود و تکمیل‌کننده معاینات بالینی و سایر روش‌های تصویربرداری است.
ماموگرافی سینه برای چه سنی ضروری است؟
همه سازمان‌ها در مورد دستورالعمل‌های سن انجام آزمایش‌های غربالگری سرطان سینه موافق نیستند، اما همه آنها تاکید دارند که باید آزمایش‌های غربالگری را برای بررسی وضعیت پستان‌ها انجام داد. به عنوان مثال، دستورالعمل انجام آزمایش‌های غربالگری خدمات پیشگیری ایالات متحده، توصیه می‌کند که زنان از ۵۰ سالگی و انجمن سرطان آمریکا توصیه می‌کند که زنان از ۴۵ سالگی شروع به غربالگری کنند. اگر سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان سینه دارید، پزشك ممكن است توصیه كند كه زودتر غربالگری را شروع كنید.
برخی کلینیک‌ها غربالگری را از ۴۰ سالگی توصیه می‌کنند، زیرا آزمایش غربالگری ماموگرافی سینه می‌تواند ناهنجاری‌های سینه زنان را در ۴۰ سالگی تشخیص دهد. یافته‌های آزمایشات تصادفی از زنان در دهه ۴۰ و ۵۰ نشان داده است که غربالگری ماموگرافی سینه مرگ و میر ناشی از سرطان سینه را ۱۵ تا ۲۹ درصد کاهش می دهد.
ماموگرافی چگونه انجام می شود؟
شما در مقابل دستگاه مخصوص اشعه ایکس می ایستید. یک تکنسین سینه را روی یک صفحه پلاستیکی شفاف قرار می‌دهد. یک صفحه دیگر به طور محکم سینه را از بالا فشار خواهد داد. بسته به نوع آزمایش، ممکن است در طول ماموگرافی بایستد یا بنشیند. صفحات سینه را پهن و صاف می‌کنند و در حالی که تصویر برداری با اشعه ایکس انجام می شود، آن را نگه می دارند.
در این پروسه احساس فشار خواهید کرد اما این فشار که ممکن است همراه با درد باشد غیرقابل تحمل نیست. سپس تکنسین چهار پرتوی ایکس را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که نیازی به انجام مجدد تصاویر نیست. تکنسین نمی‌تواند نتایج ماموگرافی خود را به شما بگوید. ماموگرافی هر زن ممکن است کمی متفاوت به نظر برسد زیرا سینه افراد مختلف کمی متفاوت هستند.
ماموگرافی دیجیتال
ماموگرافی دیجیتال یک روش پیشرفته تصویربرداری از پستان است که با تبدیل اشعه ایکس به تصویر الکترونیکی، امکان مشاهده فوری نتایج را فراهم می‌کند. این روش به‌ویژه برای زنان زیر ۵۰ سال یا افرادی که بافت سینه متراکم دارند توصیه می‌شود، زیرا دقت بیشتری در شناسایی تغییرات و ضایعات نسبت به ماموگرافی سنتی دارد. مزیت اصلی ماموگرافی دیجیتال، وضوح بالاتر تصاویر و قابلیت بزرگ‌نمایی یا اصلاح کنتراست توسط رادیولوژیست است که تشخیص دقیق‌تر را ممکن می‌سازد. این ویژگی‌ها باعث می‌شود سرطان سینه در مراحل اولیه زودتر شناسایی شده و شانس درمان موفقیت‌آمیز افزایش یابد.
آیا ماموگرافی درد دارد؟
انجام ماموگرافی برای اکثر بانوان ناراحت کننده است. برخی از زنان این درد را تجربه می کنند، با این وصف، ماموگرافی تنها فقط چند لحظه طول می‌کشد و بعد از آن درد به پایان می رسد. میزان این درد بستگی به مهارت تکنسین، اندازه سینه‌ها و میزان فشار آنها دارد. نزدیک به عادت ماهانه سینه ها حساس‌تر می‌شوند و احتمالا درد بیشتری حس خواهید کرد.
بهتر است انجام ماموگرافی را به بعد از زمان پریود موکول کنید. در ادامه در مورد این مساله نکته‌های بیشتری عنوان کرده‌ایم.
آمادگی های لازم قبل از ماموگرافی
سعی کنید یک هفته قبل از شروع عادت ماهانه یا در طول دوره آن، ماموگرافی خود را انجام ندهید. ممکن است سینه‌های شما حساس یا متورم شود. در روز ماموگرافی خود، از دئودورانت یا عطر استفاده نکنید. این محصولات می‌توانند به صورت لکه‌های سفید روی اشعه X ظاهر شوند. همچنین نباید پمادها و کرم ها را روی سینه یا زیر بغل خود بمالید.
این مواد ممکن است تصویربرداری شما را دچار مشکل کند یا مانند کلسیفیکاسیون یا رسوبات کلسیم به نظر برسند، بنابراین جلوگیری از آنها مهم است. در صورتی که پروتز سینه انجام داده‌اید یا باردار هستید و یا به نوزاد خود شیر می‌دهید، حتما قبل از آزمایش به رادیولوژیست بگویید.
نتیجه ماموگرافی
اگر نتیجه طبیعی باشد که نیاز به انجام آزمایش دیگری نیست. البته اگر غیرطبیعی هم باشد همیشه به معنای ابتلا به سرطان نیست. اما قبل از اینکه پزشک بتواند بطور قطع در مورد نتیجه ماموگرافی شما نظر بدهد نیاز به انجام آزمایش و معاینه بیشتر دارید.
همچنین ممکن است به یک فلوشیپ فوق‌تخصص جراح بیماری‌های پستان معرفی شوید. مراجعه به پزشک متخصص لزوماً به این معنا نیست که به عمل جراحی نیاز دارید. پزشکان آزمایشات تشخیصی دیگری را انجام می‌دهند تا به صورت دقیق وضعیت بیماری شما مشخص شود.
این نتایج چه معنایی دارند؟
تصاویر حاصل از ماموگرافی می‌تواند به یافتن کلسیفیکاسیون یا ذخایر کلسیم در سینه‌ها کمک کنند. اکثر کلسیفیکاسیون‌ها نشانه سرطان نیست. این آزمایش همچنین می تواند کیست (کیسه های پر از مایعات که ممکن است در طول دوره قاعدگی برخی از خانم‌ها دیده شود) و هرگونه توده سرطانی یا غیرسرطانی را پیدا کند.
یک سیستم تشخیصی ملی برای خواندن ماموگرافی وجود دارد. در این سیستم هفت دسته وجود دارد که از صفر تا شش متغیر است. هر دسته توضیح می دهد که به آزمایشات بیشتر برای دریافت میزان خطر بیماری نیاز است یا نه. هر دسته برنامه پیگیری خاص خود را دارد. اقدامات در مورد برنامه پیگیری ممکن است شامل ماموگرافی اضافی، ادامه آزمایشات منظم یا پیگیری در شش ماه بعد یا انجام بیوپسی باشد.
ماموگرافی چند وقت یکبار انجام می شود؟
نمی‌توان بین سرطان سینه که به اندام‌های دیگر بدن متاستاز داشته و یا سرطان سینه‌ای که بافت‌های پستان را درگیر کرده است تفاوتی در درمان قایل بود. بنابراین ماموگرافی بهترین روش برای تشخیص زود هنگام سرطان و کاهش خطر مرگ ناشی از سرطان سینه است؛ بنابراین ماموگرافی سالانه بهترین گزینه برای تشخیص زودهنگام سرطان و کاهش خطر مرگ ناشی از سرطان سینه است. ممکن است به بعضی بیماران گفته شود هر دو سال یکبار ماموگرافی کنند.
در برخی از موارد ممکن است که نتیجه ماموگرافی سینه نگران کننده باشد. اما باید بدانید همه توده‌هایی که در پروسه ماموگرافی در سینه تشخیص داده می‌شوند سرطانی نیستند و برای تشخیص نوع توده باید آزمایش‌های تکمیلی انجام شود تا نوع توده تشخیص داده شود. در بعضی موارد، ممکن است لازم باشد یک زن تحت آزمایش بیوپسی قرار گیرد تا نمونه ای از بافت سینه را برای آزمایش خارج کنند. بعد از انجام همه آزمایش‌های تکمیلی است که پزشک می‌تواند نظر نهایی خود را درباره نوع توده پستان اعلام کند.
عوارض و ضررهای ماموگرافی
ماموگرافی یک روش تصویربرداری ایمن و استاندارد برای بررسی بافت سینه است که به تشخیص زودهنگام سرطان سینه کمک می‌کند. مانند هر نوع تصویربرداری با اشعه ایکس، در طول ماموگرافی بدن در معرض مقدار بسیار کمی از تابش قرار می‌گیرد، اما مطالعات علمی نشان داده‌اند که این میزان تابش بسیار کمتر از مزایای تشخیص به موقع و درمان زودهنگام بیماری است.
در زنان باردار، ماموگرافی معمولاً با احتیاط انجام می‌شود و استفاده از پیش‌بند سربی برای محافظت جنین توصیه می‌شود تا هرگونه ریسک تابش به حداقل برسد. با رعایت این نکات ایمنی، ماموگرافی یک ابزار ارزشمند و مطمئن برای پیگیری سلامت سینه‌ها و پیشگیری از سرطان محسوب می‌شود.
تفاوت ماموگرافی و سونوگرافی
در سونوگرافی معمولاً توده هایی را می‌توان تشخیص داد که احساس شوند. در حالی که ماموگرام می‌تواند ناهنجاری‌هایی را تشخیص دهد که از نظر جسمی و در خودآزمایی‌های ماهانه احساس نمی‌شوند. ماموگرافی برای خانم‌های مسن که بافت سینه در آنها تراکم کمتری دارد مناسب است.
در حالی که سونوگرافی برای خانم‌های جوان‌تر که بافت سینه متراکم تری دارند، بهتر است. با این وجود، اگر با معاینه فیزیکی پزشک بتواند توده ای پیدا کند، بدون توجه به سن بیمار، ممکن است هم ماموگرافی و هم سونوگرافی را تجویز کند. تجویز همزمان این دو آزمایش به پزشک برای تشخیص بهتر کمک می‌کند.
هزینه ماموگرافی
ماموگرافی یکی از اصلی‌ترین روش‌های غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان پستان است و هزینه آن بسته به نوع دستگاه (دیجیتال یا آنالوگ)، مرکز درمانی، تخصص رادیولوژیست و موقعیت جغرافیایی متفاوت خواهد بود. در برخی موارد، اگر نیاز به تصویربرداری‌های تکمیلی مانند ماموگرافی سه‌بعدی یا تفسیر تخصصی تصاویر وجود داشته باشد، هزینه نهایی بیشتر می‌شود.
در ایران، هزینه ماموگرافی معمولاً بالا نیست و در صورتی که توسط پزشک تجویز شود، اغلب تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد. این موضوع باعث می‌شود بسیاری از بانوان بتوانند با هزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه این آزمایش را انجام دهند. در کشورهای پیشرفته نیز ماموگرافی به عنوان یک برنامه غربالگری ملی برای زنان بالای ۴۰ سال به‌طور منظم انجام می‌شود و معمولاً دولت‌ها بخش عمده هزینه را پوشش می‌دهند. انجام ماموگرافی در زمان مناسب می‌تواند به تشخیص زودرس سرطان پستان کمک کند و شانس درمان موفق را به شکل چشمگیری افزایش دهد.
ضرورت ماموگرافی سینه برای چه کسانی است؟
به طور کلی، ماموگرافی‌های غربالگری برای خانم‌های زیر 40 سال توصیه نمی‌شود. با این حال، در زنانی که سابقه خانوادگی سرطان سینه دارند انجام آزمایش‌های غربالگری اغلب 10 سال زودتر از سن اولین بستگان مبتلا در خانواده توصیه می‌شود.
گفته می شود اگر فردی به سرطان سینه مبتلا شده باشد، تشخیص زودهنگام و درمان سریع می‌تواند شانس زنده ماندن فرد را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. بیش از 90٪ زنانی که در مراحل اولیه سرطان پستان آنها تشخیص داده شده است، زنده مانده‌اند.
زنان جوان معمولاً خود را در معرض خطر سرطان سینه نمی‌دانند. با این وجود، سرطان پستان در هر سنی ممکن است دیده شود. حدود 5٪ موارد سرطان سینه در زنان زیر 40 سال رخ می دهد. همه زنان باید از عوامل خطر شخصی خود در بروز سرطان سینه آگاه باشند.
تشخیص سرطان سینه در خانم‌های جوان (زیر 40 سال) دشوارتر است زیرا بافت سینه آنها به طور کلی متراکم تر از بافت سینه در زنان مسن است و غربالگری روتین توصیه نمی‌شود. ولی همه خانم‌ها باید از شروع سن بلوغ خودآزمایی پستان را یاد بگیرند و ماهانه به صورت مرتب 3-4 روز بعد از پایان دوره قاعدگی آن را انجام دهند تا اگر توده‌ای در پستان حس کردند به موقع به پزشک مراجعه کنند.
بیشتر بدانید: تفاوت ماموگرافی و سونوگرافی در تشخیص سرطان سینه
دکتر علی حجت | فلوشیپ فوق تخصصی جراحی پستان
