سینه فیبروکیستیک و نشانه های آن

آمار مبتلایان به بیماری‌های پستان که بعضی از آنها واقعا خطرناک و نیاز به بررسی فوری توسط پزشک دارند، روزبه‌روز در حال افزایش است، بنابراین لازم است که به‌ عنوان یک خانم، به سلامت سینه‌هایتان بیشتر توجه کنید. یکی از شایع‌ترین بیماری‌های سینه، سینه فیبروکیستیک است که به‌صورت کیست‌ها یا توده‌های خوش‌خیم در سینه ظاهر می‌شود.
تغییرات فیبروکیستیک پستان یا بیماری فیبروکیست پستانی حالتی از بافت پستان است که حدود ۳۰ تا ۶۰ درصد از زنان را تحت‌تأثیرخود قرارمی‌دهد. این بیماری توسط برآمدگی‌های غیرسرطانی، که گاهی‌اوقات می‌تواند باعث ناراحتی شود و اغلب به صورت دوره‌ای در ارتباط با تأثیرات هورمونی از چرخه قاعدگی است، مشخص می‌شود.

سینه فیبروکیستیک | نشانه های سینه فیبروکیستیک 

کیست‌های فیبروکیستیک برجستگی‌های مشکوکی که با دست هم قابل لمس شدن است با خودش ترس‌هایی را یدک می‌کشد و آرامش زنان را لااقل تا زمان گرفتن نتیجه سونوگرافی از بین می‌برد، همه زنانی که به این مشکل شایع دچار هستند، گرفتار سرطان سینه نمی‌شوند. اما باید کنترل مداوم این کیست‌ها را جدی بگیرید و نباید پیدا شدن این برجستگی‌ها را با سرطانی شدن سینه‌ها یکی بدانید.

در حقیقت، جامعه پزشکی به هنگام اشاره به چنین بافتی از پستان، کلمه «بیماری» را به طور کامل حذف می‌کند. در حالی که ممکن است ناراحتی‌هایی را در ناحیه‌های مشخص از بافت پستان ضخیم و موج دار مشاهده کنید، تغییرات فیبروکیستیک سینه یا سینه فیبروکیستیک اکثرا به علت هورمون‌ها و به ندرت به علت سرطان سینه رخ می‌دهد. کیست، فضایی داخل سینه است که دیواره نازکی دارد و مایع درون آن یکدست و زلال است. کیست‌ها معمولا کوچک هستند ولی ممکن است کیست‌های بزرگ هم تشکیل شوند که البته جای نگرانی نیست؛ چون اندازه کیست دلیل خطرناک بودن آن نیست. 

معرفی توده های سینه

توده‌هایی که در سینه یافت می‌شود، انواع مختلف دارد اما شایع‌ترین آنها که بسیاری از خانم‌ها با آن رو به رو می‌شوند عبارتند از فیبروآدنوم‌ها، کیست‌ها، توده‌های ناشی از التهاب و عفونت، بیماری فیبروکیستیک سینه، نکروز چربی و برخی توده‌های اختصاصی دیگر. علاوه بر این، شناخت دقیق این توده‌ها و تمایز آنها از یکدیگر برای تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب بیماری‌های مرتبط با سینه اهمیت ویژه‌ای دارد.

تغییرات فیبروکیستیک سینه

فیبروکیستیک سینه (fibrocystic breast) در حقیقت یک بیماری سرطانی محسوب نمی‌شود بلکه بروز تغییراتی در سینه خانم‌ها است که بیشتر در میان زنان یائسه رایج است. تغییرات سینه فیبروکیستیک شامل علائم مختلفی است، مانند ناراحتی سینه یا حساسیت پستان، ظاهر شدن یا ناپدید شدن ناگهانی توده­ های قابل لمس در سینه‌ها، یا وجود اجسام توده ای شکل بدون حرکت در سینه‌ها است و با درد و تورم سینه‌ها قبل از عادت ماهیانه و بهبود نسبی آن بعد از اتمام عادت ماهیانه همراه است. تقریبا 80 درصد از خانم‌ها در دوره‌ای از زندگی خود این حالت را تجربه می‌کنند اما شدت آن در افراد مختلف یکسان نیست. 

علت پیدایش توده‌های فیبروکیستیک 

توده‌های فیبروکیستیک توده‌هایی به شکل کیست و حاوی مایع‌اند که در زمینه فیبری پستان رشد می‌کنند. تقریبا ۵۰ درصد زنان در سنین باروری (۳۰ تا ۴۵ سالگی) این کیست‌ها را دارند. کیست‌ها به ندرت بدخیم می‌شوند و تحت‌تاثیر هورمون استروژن و به میزان کمتر پروژسترون و پرولاکتین هستند. تشکیل توده‌های فیبروکیستیک یک فرایند فیزیولوژیک و طبیعی بافت پستان محسوب می‌شود. توده‌ها حاصل تکامل و تکثیر در مجاری و غدد پستانی است که قاعدتا باید بعد از طی مرحله‌ای پسرفت کنند و از بین بروند ولی به دلایل نامشخص باقی می‌مانند و به کیست تبدیل می‌شوند. کیست‌ها به طور متناوب و دوره‌ای و اغلب قبل از عادت ماهیانه باعث ناراحتی، درد پستان و گاهی ترشح از نوک پستان می‌شوند و بیشتر در نواحی فوقانی و خارجی پستان‌ها و نزدیک زیر بغل پدید می‌آیند.

در کل، بروز عارضه ی کیست سینه ناشناخته است، اما بروز آن احتمالاً به استروژن و دیگر هورمون‌های تولید شده توسط تخمدان‌ها مربوط است.
تشکیل این توده‌ها به‌طور مستقیم با هورمون استروژن در ارتباط است اما عوامل ژنتیکی نیز در ایجاد آنها دخالت دارند. زنانی که در خانواده‌شان (بستگان درجه اول مانند مادر و خواهر) سابقه ابتلا به سرطان پستان یا توده‌های خوش‌خیم پستانی وجود دارد، بیشتر به مشکل فیبروکیستیک پستان دچار می‌شوند. بافت فیبروکیستیک پستان در زنانی که تا به حال بچه‌دار نشده‌اند، زنانی که در سنین بالای ۳۰ سال باردار می‌شوند، عادت ماهیانه‌های نامنظم دارند، مبتلا به نشانگان پیش از قاعدگی هستند و سابقه سقط دارند، بیشتر دیده می‌شود.

نشانه های سینه ی فیبروکیستیک

بیماری تغییرات فیبروسیست پستانی با بافت ناصاف در پستان مشخص می‌شود. این توده‌ها نرم و با لبه‌های صاف هستند و معمولاً به‌ صورت آزاد در پستان حرکت می‌کند برجستگی‌ها گاهی اوقات می‌تواند در بافت پستان پنهان شود. فیبروکیست‌ها اغلب در قسمت فوقانی، بخش بیرونی پستان (نزدیکترین به زیر بغل) حس می‌شوند. زنان دارای تغییرات فیبروکیست ممکن است درد در پستان خود را به صورت مداوم یا متناوب تجربه کنند. پستان‌ها و نوک پستان‌ها ممکن است در طول این حالت خارش‌ دار باشند. 

نشانه‌ها با روند تناوبی و نزدیک به چرخه قاعدگی بیشتر می‌شود. به این صورت که نشانه‌ها قبل از هر دوره پریود تشدید می‌شوند و پس از شروع خونریزی ماهانه کاهش می‌یابند. فرد ممکن است در پستان احساس سنگین ‌بودن و متورم بودن را تجربه کند. فیبروکیست‌ها مانعی برای شیردادن مادر به نوزاد ایجاد نمی‌کنند. فیبروکیست‌ها می‌توانند به صورت توده تکی یا گروهی در یک یا هر دو پستان حس شوند. این توده‌ها غالباً قبل از عادت ماهانه بزرگ می‌شوند و بعد از آن کوچک شده یا از بین می‌روند.

مشخصات کیست سینه

کیست سینه یک کیسه کوچک پر از مایع است که در بافت سینه تشکیل می‌شود. این کیست‌ها اغلب غیرسرطانی (خوش‌خیم) هستند و ممکن است در یک یا هر دو سینه ظاهر شوند. از مشخصات کیست سینه احساس ناصافی و حالتی دانه دانه مانند در لمس پستان است. این حالت در اصطلاح پزشکی "ندولاریتی" گفته می شود. این بافت‌های ندولار می‌تواند در تمام مناطق پستان وجود داشته باشد ولی غالبا تراکم آن در قسمت بالا و به سمت خارج پستان (یعنی نزدیک زیر بغل و یا دم پستان Breast tail) بیشتر است.

علت تغییرات فیبروکیستیک سینه چیست؟

کیست‌های سینه در دو نوع کیست‌های ساده و کیست های کمپلکس هستند. اغلب کیست‌های سینه چه در اندازه‌های بزرگ و چه در اندازه‌های کوچک کیست‌های ساده هستند که هیچ خطری را متوجه سلامت فرد نمی‌کنند و تنها ممکن است باعث ایجاد درد در سینه شوند. اما کیست‌های کمپلکس متفاوت هستند؛ به این شکل که دیواره ضخیمی دارند و به شکل توده لمس می‌شوند. این کیست‌ها گرچه همیشه خطرساز نیستند، اما به اندازه کیست‌های گروه قبل بی آزار هم نیستند و اگر طی نمونه برداری، آزمایش‌ها و معاینات توده خطرناک تشخیص داده شود، باید درمان را شروع کرد. 

سینه فیبروکیستیک | کیست سینه 

چه کسانی به بیماری سینه فیبروکیستیک یا کیست سینه دچار می‌شوند؟

هر زنی ممکن است به بیماری سینه فیبروکیستیک دچار شود، اما این بیماری اغلب در زنانی اتفاق می‌افتد که در سنین بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی خود هستند. قرص های ضدبارداری می‌توانند علائم شما را کاهش دهند و هورمون‌درمانی می‌تواند موجب افزایش این علائم شود. علائم معمولا پس از یائسگی بهتر یا برطرف می‌شوند.

بارداری و شیردهی با سینه ی فیبروکیستیک

درصورتی که سونوگرافی یا رادیولوژی، ساده بودن کیست ها را تایید کنند، بارداری و شیردهی هیچ خطری برای مادر و جنین در پی نخواهد داشت. فقط از آنجا که طی بارداری میزان ترشح هورمون ها در بدن تغییر می‌کند، ممکن است اندازه کیست بزرگ تر شود و فرد به خاطر وجود آنها درد بیشتری احساس کند. چرا که هورمون‌ها بیشتر از هر عامل دیگری تعداد و اندازه کیست‌ها را تحت تاثیر می گذارند، بعد از اتمام دوره بارداری و شیردهی و با برگشتن هورمون ها به وضعیت عادی فرد می تواند انتظار ایجاد تغییراتی را در آنها داشت.  البته ممکن است کیست در اطراف نوک سینه قرار داشته باشد که در این صورت مانعی برای مکیدن سینه توسط نوزاد یا عامل درد بیشتر برای مادر خواهد شد. اما باز هم مساله نگران کننده ای نیست. چون روش ساده‌ای برای خالی کردن محتویات کیست توسط پزشک متخصص وجود دارد و درصورتی که مادر مایل باشد، حتی در این شرایط هم می تواند نوزادش را با شیر خودش تغذیه کند.

بارداری و شیردهی دو عامل مهم پیشگیری از سرطان‌ پستان است بنابراین انتظار می‌رود در آینده نه‌ چندان دور پزشکان موارد بیشتری از سرطان پستان را در دوران بارداری زنان مشاهده کنند. شیوه برخورد با توده‌ای که در بارداری اتفاقی کشف می‌شود، متفاوت است. برای زنان باردار می‌توان سونوگرافی یا ماموگرافی درخواست کرد. سونوگرافی روشی کاملا بی‌خطر است و ماموگرافی را می‌توان با میزان اشعه پایین و استفاده از محافظ روی شکم مادر انجام داد. اغلب توده‌های فیبروکیستیک فقط باید به‌طور مداوم پیگیری شوند و به اقدام خاصی نیاز ندارند. خوشبختانه بیشتر این توده‌ها در طول بارداری از بین می‌روند یا کوچک‌تر می‌شوند بنابراین هیچ منعی برای بارداری وجود ندارد. همه خانم‌ها چه باردار و چه غیرباردار باید هر ماه در یک زمان مشخص (اگر باردار نیستند بعد از عادت ماهیانه) جلوی آینه بایستند و به شکل پستان‌‌ها نگاه کنند و هر گونه تغییر غیرعادی در نقطه‌ای از پستان، فرورفتگی پوست یا نوک‌پستان به‌طور غیرقرینه و ترشح خونی یا چرکی را جدی بگیرند و به پزشک مراجعه کنند.

درصورتی که فرد در سینه خود توده ای لمس کند، باید حتما به پزشک مراجعه کند؛ چراکه تنها راه تشخیص قطعی نوع کیست، سونوگرافی یا رادیولوژی است. یعنی هیچ کس نمی تواند صرفا با لمس یک توده به این نتیجه برسد که توده خطرناک است.

کیست سینه چه زمانی ممکن است بدخیم شوند؟

تغییرات فیبروکیستیک پستان خطر سرطان‌ را افزایش نمی‌دهد مگر اینکه عوامل زمینه‌ای سرطان پستان با این ضایعات توام شود. به هر حال هرگاه در ماموگرافی یا سونوگرافی بیمار کیست گزارش شود، وظیفه پزشک این است که کیست را از نظر خوش‌ خیم‌ و بدخیم‌ بودن بررسی کند. توده‌های کیستیک به صورت منفرد و با اندازه بزرگ‌ شونده کمی سوال‌ برانگیزند. اگر در سونوگرافی دوره‌ای اندازه کیست همچنان رو به افزایش بود و داخل توده دیواره‌ دار یا جزو جامد و توپر مشاهده شد، باید بررسی‌های بیشتری انجام شود. می‌توان به وسیله یک سوزن وارد توده‌های ساده و بزرگ‌ شونده شد و مایع داخل کیست را خارج کرد. این مایع باید شفاف و زلال باشد. مایع خونی به پیگیری بیشتری نیاز دارد. در بعضی مواقع نیز نمونه‌ برداری لازم می‌شود. در مواقعی که توده با میکروکلسیفیکاسیون همراه و دارای دیواره و جزو جامد باشد و مایع خونی از آن خارج شود، نمونه‌ برداری باز ضروری است.

پیشگیری از فیبروکیستیک

بهتر است سیگار نکشید و از نوشیدنی‌های کافئین دار (مثل چای و قهوه) پرهیز کنید.بعد از تشخیص، سینه‌ها باید هر ماه توسط خود فرد از نظر به وجود آمدن توده‌های جدیدتر یا تغییر درتوده‌های قبلی بررسی و معاینه شوند. در صورت بروز یا مشاهده هرگونه تغییری به پزشک باید اطلاع داده شود. اگر بیش از ۴۰ سال دارید، باید هر سال یا هر دو سال یک‌بار به تشخیص پزشک، ماموگرافی به طور منظم انجام شود.

سالانه حداقل یک بار برای معاینه پستان یا سایر بررسی‌ها به پزشک خود مراجعه نمایید. اگر سابقه سرطان در خانواده شما وجود دارد، امکان دارد نیاز به انجام معاینات به فواصل کمتر باشد.گاهی توصیه می‌شود تومورهای خوش خیم یا ضایعات محتوی چربی نکروز شده در آورده شوند. از نوشیدنی‌هایی که حاوی کافئین هستند (قهوه، چای، و برخی نوشیدنی‌های دیگر) پرهیز کنید. از خوردن غذاهای چرب و سرخ کردنی خودداری کنید. نمک رژیم غذایی نیز باید کم شود. کاکائو و شکلات مصرف نکنید.

روش های تشخیص کیست سینه

بررسی های تشخیصی فیبروکیستیک سینه عبارتند از ماموگرافی، سونوگرافی (برای افتراق ضایعات کیستیک از ضایعات توپر مفید است) به صورت سالانه، و نیز اقدامات تشخیصی مثل خودآزمایی پستان‌ها باید درست بعد یا به هنگام شروع عادت ماهانه هر ماهه توسط خود فرد انجام شود. در صورت بروز هرگونه تغییری در توده‌هایی که قبلاً تشخیص داده شده‌اند، به پزشک خود مراجعه کنید. در صورت نیاز پزشک محتوای کیست پستان را تخلیه می‌کند و اگر خون و توده جامد در آن مشاهده شود، نمونه را برای پاتولوژی ارسال می‌کند.

پزشک شما می‌تواند با انجام معاینه‌ ی سینه، بیماری سینه فیبروکیستیک را تشخیص دهد. همچنین ممکن است که برای بررسی دقیق‌تر تغییرات سینه‌ی شما، سونوگرافی، ماموگرافی یا MRI تجویز کند. دانشگاه جان هاپکینز، ماموگرافی دیجیتال را برای خانم‌های مبتلا به سینه فیبروکیستیک توصیه می‌کند، چرا که این تکنولوژی می‌تواند تصاویر دقیق‌تری از سینه ارائه دهد. در برخی از موارد، سونوگرافی می‌تواند به تشخیص بافت نرمال پستان از ناهنجاری‌ها کمک کند. اگر پزشک‌تان درباره‌ی ظاهر کیست یا مورد دیگری در سینه‌تان نگران باشد، ممکن است که برای تشخیص سرطانی یا غیرسرطانی بودن آن از بیوپسی کمک بگیرد. این بیوپسی معمولا به‌وسیله‌ی آسپیراسیون سوزنی ظریف انجام می‌شود. بیوپسی، نوعی روش جراحی است که در آن با استفاده از یک سوزن کوچک از مایع یا بافت مشکوک نمونه‌برداری می‌شود. 

درمان فیبروکیستیک سینه

اگر فرد علائم بالینی نداشته باشد یا اگر علائم فیبروکیستیک سینه خفیف باشد، نیازی به درمان وجود نخواهد داشت. در صورتی که درد فیبروکیستیک سینه شدید بوده و با تورم توام شود در این صورت ممکن است انجام برخی درمان ها ضروری باشد.

به توصیه‌های پزشک خود توجه کنند. این نوع توده‌ها باید سونوگرافی، ماموگرافی و در صورت نیاز نمونه‌برداری شوند، سوتین‌های مناسب در طول روز برای حمایت از بافت پستان برای کاهش درد توصیه می‌شود. هنگام خواب نیز بهتر است سینه‌ بند بپوشند چون این کار باعث کاهش حرکت پستان و کاهش درد خواهد شد. معمولا به این خانم‌ها توصیه می‌شود که میزان نمک مصرفی شان را کاهش دهند، مایعات زیاد بنوشند، مصرف کافئین را به حداقل برسانند (کافئین در قهوه، چای، کولا و شکلات وجود دارد)، مصرف غذاهای چرب را محدود کنند، به هیچ‌وجه سیگار نکشند، با نظر پزشک ویتامین E و ویتامین‌های گروه B استفاده کنند، ورزش کنند و تکنیک‌های کاهش استرس را بیاموزند. اگر هیچ‌یک از این روش‌ها موثر واقع نشد، داروهای هورمونی تجویز می‌شود.

درمان دارویی فیبروکیستیک

داروهای ضد التهابی مونسترولیز (NSAIDS) مانند تیلنول (استامینوفن) و Advil یا Motrin (ایبوپروفن) ممکن است به کاهش درد ناشی از تغییرات پستان فیبروکیستیک کمک کند. طبق دستورالعمل و یا از پزشک خود بپرسید چه نوع و دوز NSAID ممکن است برای شما مناسب باشد.

تجویز قرص‌های جلوگیری از آبستنی ممکن است به تنظیم میزان هورمون‌هایی که به تغییرات پستان فیبروکیستیک مرتبط هستند کمک کند تا آنها را کاهش دهند یا از آنها جلوگیری کنند.

انجمن سرطان آمریکا همچنین اعلام می کند که قرص‌های ضد بارداری گاهی برای درد ناشی از تغییرات پستان فیبروکیستیک تجویز می‌شوند و هم چنین ممکن است تاموکسیفن و آندروژن‌ها مورد استفاده قرار بگیرند، اما تنها در صورتی که علائم شدید باشند، زیرا این داروها می توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند.

در مورد افراد بالای 18 سال، خانم‌های باردار و خانم‌های شیرده حداکثر دوز ویتامین ایی برای مصرف روزانه 1000 میلی گرم می‌باشد. اگر قصد دارید برای درد پستان از مکمل ویتامین ایی استفاده کنید، در صورتی که پس از چند ماه بهبودی مشاهده نکردید مصرف آن را قطع کنید. در هر نوبت سعی کنید تنها از یک مکمل استفاده کنید تا متوجه شوید کدام یک به تخفیف درد ناشی از بیماری فیبروکیستیک سینه در شما کمک خواهد کرد و کدام برای شما مفید نخواهد بود.

عمل جراحی فیبروکیستیک سینه

در موارد شدید، کیست یا توده‌هایی که باعث درد می شوند، می‌توانند برداشته شوند. این جراحی ها به شرح زیر هستند:

تخلیه دقیق با استفاده از سوزن: که در آن سوزن نازک به اندازه مو از طریق پستان و به کیست وارد می‌شود تا مایع را از آن تخلیه کند. این امر باعث می‌شود که کیست  تخلیه شود و درد را از بین ببرد. هم چنین می‌تواند تاییدی بر این باشد که توده یک کیست است و نه تومور.

برداشت جراحی: یک کیست که مزمن است، به عبارت دیگر، حتی پس از چندین بار تخلیه فروکش نخواهد کرد و ممکن است لازم باشد کاملا برداشته شود. این موضوع به تشخیص پزشک شما بستگی دارد.

دکتر علی حجت | فلوشیپ فوق تخصصی جراحی پستان