ماستکتومی چیست و عوارض ماستکتومی
ماستکتومی (Mastectomy) یک عمل جراحی است که در آن بافت پستان برای درمان سرطان سینه برداشته می‌شود. در سال‌های گذشته، درمان استاندارد سرطان سینه، عمل ماستکتومی رادیکال بود که با برداشتن کامل بافت سینه، تومور، غدد لنفاوی زیر بغل و برخی از عضلات زیر سینه انجام می‌شد. با توسعه فناوری پزشکی و تکنیک‌های جراحی انکولوژی، تکنیک‌های جدیدتر ماستکتومی ظهور کرده‌اند.
با کمک این تکنیک‌ها میتوان به فرصت‌هایی مانند محافظت از پوست سینه در بیماران با مشخصات مناسب، ظاهر طبیعی‌تر پس از عمل و انجام عمل جراحی به روشی کمتر تهاجمی دست یافت. ماستکتومی را میتوان روی یک سینه یا هر دو سینه به طور همزمان انجام داد. پس از ماستکتومی، بسته به وضعیت سلامت و ترجیح بیمار، میتوان سینه را با انواع روش‌های بازسازی سینه، تغییر شکل داد. این روش‌ها را میتوان بلافاصله پس از ماستکتومی انجام داد یا میتوان آن را به عنوان یک عمل جدید در تاریخ دیگری برنامه ریزی کرد.
مشکلات احتمالی بعد از ماستکتومی
بعد از انجام هرگونه عمل احتمال رخ دادن عوارض یا مشکلات وجود دارد. اکثر مشکلات جزئی هستند اما برخی از آنها می‌توانند جدی باشند. درمان این عوارض در اسرع وقت مهم است.
این عوارض عبارتند از:
لخته شدن خون
ازعوارض ماستکتومی سینه می توان به لخته شدن خون اشاره کرد، به عبارت دیگر پس از جراحی، شما در معرض خطر ایجاد لخته خون در پاهای خود هستید. همچنین احتمال کمی برای ایجاد لخته خون در ریه‌ها وجود دارد.
برای جلوگیری از لخته شدن خون پس از ماستکتومی، پرستاران، شما را در اسرع وقت، بعد از عمل از خواب بیدار می‌کنند و شما را تشویق می‌کنند که حرکت کنید یا تمرینات پای خود را انجام دهید.
همچنین، در حین و بعد از عمل، باید از جوراب‌های مخصوص به نام جوراب ضد آمبولی (TEDS) استفاده کنید و بعد از عمل ممکن است برای مدتی تزریقاتی برای رقیق شدن خون خود داشته باشید.
اگر هر کدام از عوارض زیر را داشتید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
- احساس درد، تورم، گرما در پا
- تنگی نفس
- درد در قفسه سینه یا بالای کمر
- سرفه کردن خون
اکثر مردم پس از مدتی احساس ضعف و کمبود قدرت می‌کنند. مدت زمانی که این احساس طول می‌کشد بین افراد متفاوت است.
اگر ضعف بیش از چند هفته ادامه داشت، به پزشک خود اطلاع دهید. معمولا پزشک روش‌هایی مانند فیزیوتراپی را برای درمان پیشنهاد می‌کند.
خونریزی از زخم
ممکن است بعد از جراحی مقدار کمی خون روی پانسمان زخمتان باشد که طبیعی است. در صورت خونریزی بیشتر فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
عفونت زخم
اگر علائم زیر در زخم شما وجود دارد به پزشک خود اطلاع دهید:
- قرمزی یا تورم
- احساس گرما
- درد
- ترشحات
این‌ها علائم عفونت هستند. اگر عفونت دارید، پزشک به شما آنتی بیوتیک می‌دهد و لازم است که حتماً دارو‌ها را به موقع مصرف کنید.
سروما (جمع آوری مایع در اطراف محل عمل)
گاهی مایع در نزدیکی زخم و اطراف زیر بغل جمع می‌شود. این حالت ممکن است پس از برداشتن مجرای تخلیه زخم (درن) توسط پرستار شما اتفاق بیفتد.
سروما می‌تواند باعث موارد زیر شود:
این مایع معمولاً در عرض چند هفته خود به خود از بین میرود.
اگر سروما دردناک باشد، پزشک می‌تواند مایع را با سوزن و سرنگ تخلیه کند. گاهی اوقات ممکن است مایع پس از تخلیه دوباره جمع شود.
اگر فکر می‌کنید که سروما در حال زیاد شدن است به پزشک خود اطلاع دهید.
جمع آوری خون در اطراف محل عمل (هماتوم)
گاهی اوقات خون در بافت‌های اطراف زخم جمع می‌شود. هماتوم می‌تواند باعث درد و تورم سفتی ناحیه موردنظر شود.
هماتوم به طور معمول خود به خود از بین میرود، اما ممکن است چند ماه طول بکشد. در صورت نیاز، پزشک می‌تواند تورم را تخلیه کند.
در صورت وجود تورم در اطراف زخم به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید.
درد عصب
ممکن است در زیر بغل، بالای بازو، شانه یا دیواره قفسه سینه بیحسی، گزگز یا درد داشته باشید. این به دلیل آسیب به اعصاب در حین جراحی است. اعصاب معمولاً خود را ترمیم می‌کنند، اما ممکن است چندین هفته یا چند ماه طول بکشد تا بهبودی کامل حاصل شود.
معمولا پزشک داروهایی برای کمک به درد عصبی بعد از ماستکتومی تجویز می‌کند.
سفتی شانه
شانه شما ممکن است بعد از جراحی سینه یا برداشتن غدد لنفاوی سفت و دردناک شود. پرستار یا فیزیوتراپیست تمریناتی را به شما نشان می‌دهد که باید بعد از عمل انجام دهید تا به بهبود حرکت شانه کمک کند.
بازو یا دست متورم (لنف ادم)
ممکن است بعد از عمل کمی ورم در بازو یا دست خود داشته باشید. ولی باید خیلی زود پس از جراحی برطرف شود. اگر تورم برطرف نشد یا اگر درد یا حساسیت در بازو یا دست دارید، باید در اسرع وقت به پزشک خود اطلاع دهید. چون پس از جراحی برداشتن غدد لنفاوی، در معرض خطر تورم طولانی مدت (ادم لنفاوی) در دست و بازوی خود هستید. این تورم ناشی از مایع لنفاوی است که نمی‌تواند تخلیه شود و هر زمان بعد از جراحی ممکن است رخ دهد.
لنف ادم قابل درمان نیست، اما درمان اولیه می‌تواند به کنترل آن کمک کند. معمولا بعد از جراحی پزشک در مورد راه‌های پیشگیری از لنف ادم با شما صحبت می‌کند.
بافت اسکار در زیر بغل (سندروم شبکه اگزیلاری)
برخی از زنان پس از برداشتن غدد لنفاوی، بافت اسکار در زیر بغلشان ایجاد می‌شود. در این حالت بافت‌های همبند در زیر بغل ملتهب می‌شوند و یک یا چند نوار محکم را تشکیل می‌دهند. این عارضه معمولا در چند هفته یا چند ماه اول پس از عمل اتفاق می‌افتد.
بافت اسکار را سندرم وب اگزیلار زیر بغل می‌نامند. این بافت اسکار شبیه سیم گیتار احساس می‌شود و می‌تواند بازو را از آرنج، تا مچ دست یا شست، به سمت پایین درگیر کند.این بافت اسکار بی‌ضرر است اما می‌تواند دردناک باشد و حرکت بازو را محدود کند. ماساژ دادن منظم این ناحیه می‌تواند کمک کننده باشد. در صورت ایجاد این اسکار به پزشک خود اطلاع دهید تا شما را به فیزیوتراپیست معرفی کند.
فیزیوتراپیست می‌تواند به شما، نحوه ماساژ دادن ناحیه را نشان دهد و تمرینات کششی را به شما آموزش دهد. معمولا در عرض چند ماه بهتر می‌شوید. مصرف مسکن‌های ضد التهابی نیز ممکن است کمک کننده باشد. در مورد مصرف دارو پزشک خود صحبت کنید.
افسردگی و احساس از دادن هویت جنسی
بیمارانی که تحت عمل ماستکتومی قرار می‌گیرند ممکن است در مورد ظاهر سینه خود بعد از عمل نگرانی داشته باشند. خوشبختانه بازسازی سینه برای اکثر بیماران پس از ماستکتومی امکان پذیر است. پزشک با شما در مورد گزینه‌های جراحی ترمیمی صحبت خواهد کرد. راه‌حل‌های جایگزین برای بازسازی پس از ماستکتومی شامل استفاده از پروتز خارجی یا سوتین مخصوص ماستکتومی است.
دکتر علی حجت | فلوشیپ فوق تخصصی جراحی پستان