پت اسکن چیست؟
پت اسکن یک روش تصویربرداری پزشکی است که برای بررسی عملکرد اندام‌ها و سلول‌های بدن استفاده می‌شود. در این روش، ماده‌ای رادیواکتیو به بدن تزریق می‌شود که به سلول‌های فعال‌تر، مانند سلول‌های سرطانی، جذب می‌شود. سپس دستگاه پت اسکن این مواد را شناسایی کرده و تصاویر دقیقی از داخل بدن تهیه می‌کند. این تصاویر به پزشکان کمک می‌کند تا بیماری‌هایی مانند سرطان، مشکلات قلبی و اختلالات مغزی را شناسایی کنند. این روش علاوه بر نمایش ساختار بدن، فعالیت سلول‌ها را نیز نشان می‌دهد. به همین دلیل، پزشکان می‌توانند تغییرات غیرطبیعی در بدن را زودتر تشخیص دهند. پت اسکن (PET scan) معمولاً برای برنامه‌ریزی درمان، بررسی پیشرفت بیماری یا ارزیابی اثربخشی درمان استفاده می‌شود. این روش به دلیل دقت بالا و اطلاعات مفید، یکی از ابزار‌های مهم در پزشکی مدرن به شمار می‌رود.
کاربرد پت اسکن
پت اسکن یک روش تصویربرداری پیشرفته است که برای بررسی عملکرد سلول‌ها و بافت‌های بدن استفاده می‌شود. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا بیماری‌ها را زودتر و دقیق‌تر شناسایی کنند.
کاربرد‌های اصلی پت اسکن:
- تشخیص و ارزیابی سرطان و بررسی میزان گسترش آن.
- بررسی عملکرد قلب و تشخیص کاهش جریان خون یا آسیب‌های قلبی.
- شناسایی اختلالات مغزی مانند آلزایمر و صرع.
- ارزیابی اثربخشی درمان‌ها و شناسایی عود بیماری‌ها.
- کمک به برنامه‌ریزی درمان دقیق برای بیماری‌های پیچیده.
تشخیص سرطان سینه با پت اسکن
پت اسکن یکی از روش‌های دقیق برای تشخیص و بررسی سرطان سینه است که می‌تواند فعالیت سلول‌های سرطانی را در مراحل اولیه شناسایی کند. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا توده‌های سرطانی را از توده‌های خوش‌خیم تشخیص دهند و میزان گسترش سرطان به غدد لنفاوی یا سایر اندام‌ها را ارزیابی کنند. پت اسکن همچنین در بررسی پاسخ بیمار به درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی و شناسایی عود سرطان پس از درمان کاربرد دارد. با ارائه اطلاعات دقیق، این روش نقش مهمی در برنامه‌ریزی درمان و ارزیابی پیشرفت بیماری ایفا می‌کند.
آمادگی قبل از انجام پت اسکن
قبل از انجام پت اسکن، رعایت چند نکته ضروری است تا نتایج دقیق‌تری به دست آید. این نکات مربوط به رژیم غذایی، فعالیت‌های بدنی و مصرف برخی مواد است.
- از مصرف کافئین، شکر و مواد غذایی سنگین در روز قبل خودداری کنید.
- در صورت بارداری یا شیردهی حتماً پزشک را مطلع کنید.
- از پوشیدن لباس‌های فلزی یا همراه داشتن جواهرات خودداری کنید.
- اگر دیابت دارید، پزشک را در جریان وضعیت خود بگذارید تا دستورالعمل‌های خاصی ارائه شود.
- ۱۲ ساعت قبل از اسکن از مصرف سیگار و الکل پرهیز کنید.
- ۶ ساعت قبل از اسکن ناشتا باشید (برای کودکان ۴ ساعت).
- فعالیت‌های فیزیکی سنگین مانند پیاده‌روی طولانی، دویدن یا کار سنگین را محدود کنید.
- آرامش خود را حفظ کنید، زیرا استرس می‌تواند روی نتایج تأثیر بگذارد.
نحوه انجام پت اسکن
پت اسکن با تزریق ماده‌ای رادیواکتیو به بدن آغاز می‌شود که این ماده به سلول‌های فعال‌تر، مانند سلول‌های سرطانی، جذب می‌شود. پس از تزریق، مدتی زمان نیاز است تا ماده در بدن پخش شود. سپس بیمار روی تخت مخصوص دستگاه پت اسکن قرار می‌گیرد که به آرامی تصاویر دقیقی از داخل بدن تهیه می‌کند. این فرآیند بدون درد است و بیمار باید در طول اسکن کاملاً بی‌حرکت باقی بماند تا تصاویر واضح‌تر باشند. مدت زمان اسکن معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه است و پس از آن بیمار می‌تواند به فعالیت‌های عادی خود بازگردد.
مراقبت های بعد از انجام پت اسکن
پس از انجام پت اسکن، رعایت چند نکته ساده به بدن کمک می‌کند تا ماده رادیواکتیو سریع‌تر دفع شود و از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود. معمولاً توصیه می‌شود که در ساعات اولیه پس از اسکن مقدار زیادی آب بنوشید تا ماده رادیواکتیو از طریق ادرار دفع شود. همچنین، در صورت داشتن هرگونه ناراحتی یا علائم غیرعادی، باید پزشک را مطلع کنید.
- از تماس نزدیک طولانی با کودکان و زنان باردار در ۲۴ ساعت پس از اسکن خودداری کنید.
- فعالیت‌های روزمره خود را می‌توانید طبق معمول ادامه دهید.
- اگر دارویی مصرف می‌کنید، آن را طبق دستور پزشک ادامه دهید.
- به توصیه‌های خاص پزشک درباره نتایج اسکن و مراحل درمانی آینده توجه کنید.
مزایای پت اسکن
پت اسکن یکی از دقیق‌ترین روش‌های تصویربرداری است که می‌تواند بیماری‌ها را در مراحل اولیه شناسایی کرده و اطلاعات دقیقی درباره عملکرد اندام‌ها و بافت‌ها ارائه دهد. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا درمان‌های بهتری برای بیماران برنامه‌ریزی کنند.
- شناسایی بیماری‌ها در مراحل اولیه، حتی قبل از بروز تغییرات ساختاری.
- ارزیابی دقیق عملکرد سلول‌ها و بافت‌ها، مانند شناسایی سلول‌های سرطانی.
- کمک به بررسی اثربخشی درمان‌های انجام‌شده، مانند شیمی‌درمانی.
- شناسایی عود بیماری‌ها پس از درمان.
- قابلیت ترکیب با سی‌تی اسکن برای ارائه اطلاعات جامع‌تر از بدن.
عوارض پت اسکن
پت اسکن معمولاً یک روش ایمن است، اما ممکن است برخی عوارض جانبی محدود و موقتی به دنبال داشته باشد. این عوارض بیشتر به ماده رادیواکتیو و نحوه واکنش بدن فرد بستگی دارد.
- واکنش‌های آلرژیک خفیف مانند تهوع، سرگیجه یا قرمزی در محل تزریق.
- ناراحتی موقت در ناحیه پشت به دلیل بی‌حرکت ماندن در طول اسکن.
- خطرات ناشی از استفاده از ماده رادیواکتیو در صورت بارداری یا شیردهی.
- در موارد نادر، واکنش‌های شدیدتر به ماده رادیواکتیو (که بسیار نادر است).
انجام پت اسکن چقدر زمان می برد؟
انجام پت اسکن معمولاً حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. پس از تزریق ماده رادیواکتیو، بیمار باید مدتی منتظر بماند تا ماده در بدن پخش شود، سپس تصاویر با دقت بالا از بدن گرفته می‌شود. مدت زمان دقیق بستگی به نوع اسکن و ناحیه مورد بررسی دارد، اما این فرایند به طور کلی بدون درد و راحت است.
تفاوت پت اسکن با سی تی اسکن
پت اسکن و سی‌تی اسکن هر دو روش‌های تصویربرداری پزشکی هستند، اما کاربرد‌ها و نحوه عملکرد متفاوتی دارند. پت اسکن بیشتر بر ارزیابی عملکرد سلول‌ها و بافت‌ها تمرکز دارد و می‌تواند فعالیت‌های متابولیکی مانند شناسایی سلول‌های سرطانی را نشان دهد. این روش از ماده رادیواکتیو برای تشخیص بیماری‌ها استفاده می‌کند. در مقابل، سی‌تی اسکن تصاویر دقیقی از ساختار‌های بدن مانند استخوان‌ها و اندام‌ها تهیه می‌کند و بیشتر برای تشخیص آسیب‌های ساختاری و مشکلات فیزیکی به کار می‌رود. سی‌تی اسکن از اشعه ایکس برای تولید تصاویر استفاده می‌کند، در حالی که پت اسکن به بررسی تغییرات عملکردی در بدن می‌پردازد.
تفاوت پت اسکن و ام آر آی
پت اسکن و‌ام‌آر‌آی هر دو از روش‌های پیشرفته تصویربرداری پزشکی هستند، اما تفاوت‌های اصلی در عملکرد و کاربرد‌های آن‌ها وجود دارد. پت اسکن بیشتر برای بررسی عملکرد سلول‌ها و بافت‌ها استفاده می‌شود و می‌تواند فعالیت‌های متابولیکی مانند شناسایی سلول‌های سرطانی یا مشکلات قلبی را نشان دهد. در مقابل، ام‌آر‌آی بر تصاویر دقیق از ساختار‌های آناتومیک بدن، به ویژه بافت‌های نرم مانند مغز، عضلات و رباط‌ها تمرکز دارد. در حالی که پت اسکن از ماده رادیواکتیو برای شناسایی فعالیت سلولی بهره می‌برد، ام‌آر‌آی از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی برای تهیه تصاویر استفاده می‌کند.
هزینه پت اسکن
هزینه پت اسکن بسته به مرکز درمانی و پوشش بیمه‌ای متفاوت است. عوامل مختلفی مانند نوع اسکن، تجهیزات مورد استفاده و موقعیت جغرافیایی می‌توانند بر قیمت تأثیر بگذارند. در بسیاری از موارد، بیماران تحت پوشش بیمه می‌توانند هزینه‌های کمتری پرداخت کنند. همچنین، بسته به وضعیت پزشکی و نیاز به درمان، برخی مراکز تخفیف‌هایی برای بیماران خاص ارائه می‌دهند.
دکتر علی حجت | فلوشیپ فوق تخصصی جراحی پستان