ژنیکوماستی چیست؟
رشد بیش از حد سینه در پسران یا مردان در اصطلاح پزشکی "ژنیکوماستی" (Gynecomastia) نامیده می‌شود. ژنیکوماستی به بزرگی غیرطبیعی بافت سینه در مردان گفته می‌شود که معمولاً ناشی از تغییرات هورمونی، اضافه وزن یا برخی داروها است. این عارضه به دلیل عدم تعادل بین هورمون زنانه استروژن و هورمون مردانه تستوسترون، بافت غدد پستانی در یک یا هر دو طرف شروع به رشد می‌کند. بدن مردان در حالت عادی دارای سطح بالاتری از هورمون تستوسترون نسبت به استروژن است. اما در صورتی که تعادل بین این دو هورمون مختل می شود باعث می شود سطح استروژن نسبت به تستسترون افزایش یابد. این تغییر در تعادل هورمونب می تواند منجر به ژنیکوماستی گردد. ژنیکوماستی می‌تواند با جراحی یا درمان‌های پزشکی قابل بهبود باشد.
علت ژنیکوماستی
علت بروز این مشکل در گروه‌های سنی مختلف متفاوت است. مشاهده این عارضه در نوزادان، نوجوانان و مردان بالای ۵۰ سال، معمولاً یک پدیده طبیعی است:
از بدو تولد، همه نوزادان (چه پسر و چه دختر) دارای بافت غدد پستانی هستند. به هر حال، در دوران بارداری و در رحم، نوزاد، استروژن را از طریق جفت و مادر دریافت می‌کند. معمولاً پس از هفته‌های اول زندگی و قبل از سال اول زندگی، بافت غدد پستانی خود به خود ناپدید می‌شود.
در دوران قبل از بلوغ، نسبت بین استروژن و آندروژن در نوسان است. این نوسان هورمونی می‌تواند باعث رشد سینه به صورت موقتی شود. در ۹۲٪، موارد بافت غده پستانی در عرض ۲ سال ناپدید می‌شود. با افزایش سن، مردان مسن کمتر هورمون‌های مردانه و از سوی دیگر استروژن بیشتری تولید می‌کنند،در نتیجه رشد سینه‌ها افزایش می‌یابد.
در برخی موارد، تورم سینه در مردان علت دیگری دارد:
- داروها: هورمون‌ها، دیورتیک‌های خاص (ادرار‌آور)، دارو‌های ضد افسردگی، دارو‌های قلب، دارو‌های معده، هورمون‌های ضد سرطان.
- بیماری‌های خاص (نادر): اختلالات هورمونی و تومور‌ها (مشکلات بیضه، آدرنال، هیپوفیز)، ناهنجاری‌های ژنتیکی (مانند سندرم کلاین فلتر)، بیماری‌های کبد، کلیه و تیروئید؛
- استفاده از مواد مخدر (حشیش و آمفتأمین)؛
- استفاده از استروئید‌های آنابولیک؛
- اضافه وزن (آندروژن‌ها در بافت چربی به استروژن تبدیل می‌شوند)؛
- مکمل‌های غذایی حاوی استروژن
همه این موارد ممکن است علت به وجود آمدن ژینکوماستی در طول دوره‌های سنی مختلف در بین مردان باشد.
علائم ژنیکوماستی
- وجود تورم غیر عادی در بافت سینه و اطراف آن
- بزرگ شدن هر دو سینه یا یکی از آن‌ها
- حساسیت سینه‌ها نسبت به تماس فیزیکی
- احساس درد و ناراحتی در قسمت سینه
- تجمع بافت چربی در این ناحیه به صورت موضعی
- ترشح مایعات از نوک سینه‌ها
نحوه تشخیص ژنیکوماستی
شما می‌توانید ژنیکوماستی را با تورم یک یا هر دو سینه تشخیص دهید. معمولاً مانند یک تورم گرد صاف در پشت نوک پستان است که حالت ارتجاعی دارد. تورم ممکن است حساس یا دردناک باشد. همچنین گاهی اوقات ممکن است مایعاتی از نوک پستان خارج شود.بعد از شروع برخی ازعلائم اولیه پزشک آن علائم را ارزیابی می‌کند و یک معاینه فیزیکی دقیق را انجام داده و سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار را بررسی خواهد کرد.
تشخیص ژنیکوماستی معمولاً با بررسی سابقه پزشکی بیمار و انجام معاینه فیزیکی توسط پزشک آغاز می‌شود. در معاینه، پزشک به بررسی بزرگ شدن بافت سینه و تمایز آن از چربی طبیعی می‌پردازد. در مواردی ممکن است از آزمایشات خون، سونوگرافی یا ماموگرافی برای ارزیابی دقیق‌تر و بررسی علل زمینه‌ای مانند مشکلات هورمونی استفاده شود.
تشخیص ژنیکوماستی توسط پزشک
در صورتی که افراد نشانه های ژنیکوماستی را در خود احساس کنند باید برای پیشگیری و درمان این بیماری به پزشگ مرتبط و مطمئن مراجعه کنند. در معاینه فیزیکی توسط پزشک، شکم، اندام تناسلی بیمار و بافت سینه را به دقت بررسی ومعاینه می‌کند و بررسی می‌کند که آیا تورم پشت یا نوک پستان است، این تورم حالت نرم، سفت یا کشسانی دارد و ضمنا پزشک بررسی می‌کند که این حالت آیا در هر دو طرف وجود دارد یا خیر. به این ترتیب او می‌تواند تفاوت بین ژنیکوماستی، ژنیکوماستی کاذب (رشد بافت چربی) و سرطان سینه را تشخیص دهد.
پزشک بررسی می‌کند که آیا مایعی از نوک پستان خارج می‌شود، آیا بیمار علائم بیماری کبد، کلیه یا تیروئید دارد و آیا تغییرات هورمونی یا اختلالاتی مانند تغییر رشد مو، بیضه‌ها وجود دارد یا خیر.
پزشک از بیمار می‌پرسد که آیا علائم دیگری مانند ناتوانی جنسی یا کاهش میل جنسی وجود دارد یا نه. او همچنین بررسی می‌کند که بیمار از کدام داروها، مکمل‌های غذایی و دارو‌هایی استفاده می‌کند.
در صورت لزوم می‌تواند آزمایش خون انجام دهد تا از وضعیت هورمونی بیمار مطلع شود. در برخی موارد، آزمایش ژنتیک معمولاً در یک مرکز تخصصی هم انجام می‌شود. و در صورت لزوم می‌توان سونوگرافی و یا ماموگرافی (اشعه ایکس ویژه قفسه سینه) را نیز برای اطمینان بیشتر از تشخیص پزشکی انجام داد.
درمان ژنیکوماستی
به طور کلی می‌توان با سه روش ژنیکوماستی را درمان کرد:
معمولاً می‌توان صبر کرد تا تورم خود به خود برطرف شود. اما بعد از ۵۰ سالگی معمولاً این تورم از بین نمی‌رود. در صورت ناراحتی، احساس خجالت و نداشتن اعتماد بنفس بخاطر ظاهر سینه‌ها، می‌توان بافت سینه را با جراحی زیبایی یا پلاستیک برداشت. اگر تورم سینه در نتیجه مصرف دارو باشد، پزشک به بیمار توصیه می‌کند که مصرف آن را قطع نماید. اگر علت دیگری برای تورم سینه وجود داشته باشد، درمان آن علت معمولاً ضروری است. ژنیکوماستی را می‌توان با دارو‌های مبتنی بر هورمون، مانند آنتی استروژن‌ها (مانند تاموکسیفن) درمان کرد.
در مورد ژنیکوماستی فیزیولوژیک در نوزادی و افرادی که در سن بلوغ هستند، معاینه فیزیکی توسط پزشک معمولاً کافی است.
اگر خطر ژنیکوماستی غیر فیزیولوژیکی وجود داشته باشد، گاهی اوقات معاینه اضافی لازم است. این معاینه می‌تواند یک آزمایش خون برای بررسی برخی مواد موجود در خون باشد. همچنین می‌توان سونوگرافی غده پستانی، بیضه‌ها و یا کبد را نیز انجام داد.
کدام درمان‌ها ممکن است؟
اگر ژنیکوماستی فیزیولوژیکی نباشد، پزشک برنامه درمانی را تنظیم می‌کند. برای تشخیص نوع بیماری در گام اول باید به پزشک مرتبط مراجعه و تشخیص داده شود زیرا نوع درمان بستگی به علت ژنیکوماستی دارد:
- به عنوان مثال، اگر ژنیکوماستی نتیجه استفاده از دارو باشد، پزشک می‌تواند ببیند که آیا نیاز به جایگزینی یا قطع دارو است یا خیر.
- اگر مشخص شود که سرطان سینه است، معمولاً ناحیه‌ای که غده پستانی و نوک پستان دارد همراه با غده زیر بغل در آن سمت برداشته می‌شود.
- اگر علت تومور بیضه باشد، ابتدا بیضه برداشته می‌شود و سپس یک طرح درمانی جدید تهیه می‌شود.
جراحی ژنیکوماستی
کوچک کردن سینه برای ژنیکوماستی را می‌توان با بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام داد. بستگی به وجود یا عدم وجود بافت غده‌ای دارد. اگر فقط بافت چربی دارید، درمان شامل لیپوساکشن با بی‌حسی موضعی است. سپس درمان توسط پزشک انجام می‌شود.
در صورتی که علاوه بر بافت چربی، بافت غددی نیز وجود داشته باشد، نیاز به درمان گسترده‌تر بوده و تحت بیهوشی عمومی توسط جراح پلاستیک انجام می‌شود. متخصص بیهوشی قبل از شروع درمان بیمار را تحت بیهوشی عمومی قرار می‌دهد.
برای برداشتن بافت غده اضافی، جراح پلاستیک یک برش کوچک در قسمت زیرین آرئول ایجاد می‌کند. سپس بافت غده اضافی پوست و ماهیچه شل شده را بر می‌دارد. پس از بخیه زدن برش، در صورت نیاز بافت چربی اضافی با کمک لیپوساکشن، ساکشن می‌شود. استفاده از بانداژ در اطراف سینه آخرین مرحله از عمل است.
هزینه عمل ژنیکوماستی
به طور کلی هزینه جراحی ژنیکوماستی به پارامتر‌های متعددی بستگی دارد. بسته به گستردگی و ناحیه تحت درمان ممکن است نیاز باشد تا لیپوساکشن برای برداشت بافت چربی اضافه، طی چند مرحله انجام شود که این مورد ممکن است باعث افزایش هزینه‌ها گردد. همچنین هزینه‌های مربوط به اتاق عمل، بیهوشی و مراقبت‌های پس از جراحی را، نیز باید مد نظر قرار دهید. برای کسب اطلاعت بیشتر درمورد عمل ژنیکوماستی و هزینه آن بهتر است تا یک جلسه مشاوره با پزشک متخصص جراحی زیبایی و پلاستیک داشته‌باشید.
دوره نقاهت جراحی ژنیکوماستی
هیچ روشی بدون خطر و عوارض جانبی نیست. به عنوان مثال، پس از این عمل خطرات طبیعی و عوارض یک جراحی، مانند ترومبوز، خونریزی و عفونت زخم نیز وجود دارد. اگر جراحی زیر نوک پستان انجام شود، ممکن است جای زخم در نوک پستان ایجاد شود یا جریان خون در نوک پستان به خطر بیفتد. این جراحی می‌تواند باعث تغییر شکل نوک پستان شود. در این موارد، و پس از جراحی بهتر است تا از جراح پلاستیک خود مشاوره و راهنمایی‌های لازم را بگیرید. دوره نقاهت پس از جراحی ژنیکوماستی به عواملی مانند گستردگی جراحی، سلامت عمومی بیمار، و میزان توجه به توصیه‌های پس از عمل بستگی دارد.
دکتر علی حجت | فلوشیپ فوق تخصصی جراحی پستان