ماموگرافی چیست؟ و هرآنچه باید در مورد آن بدانید؟

ماموگرافی چیست؟

ماموگرافی (Mammography) یک روش تصویربرداری است در این روش از اشعه X کم انرژی برای تصویربرداری از بافت سینه استفاده می‌شود. در زمان انجام ماموگرافی از نماهای استاندارد شده سینه‌ها برای ارزیابی ضایعات سینه استفاده می‌شود. ماموگرافی روشی است برای تشخیص زودهنگام بیماری های مربوط به پستان و نقش مهمی در افزایش شانس موفقیت درمان دارد. اما می تواند با نتایج مثبت یا منفی کاذب همراه باشد، بنابراین باید حتما نتایج را به یک پزشک متخصص نشان دهید.

کاربرد ماموگرافی

از این روش به عنوان یک ابزار غربالگری برای تشخیص سرطان اولیه سینه در زنان بدون علامت استفاده می‌شود. هر سینه به طور جداگانه در دستگاه مخصوص قرار می‌گیرد و مورد بررسی قرار گرفته تا توده‌های احتمالی درون سینه شناسایی شود. نکته مهم در آزمایش‌های غربالگری این است که تشخیص زود هنگام سرطان سینه امکان درمان زودتر و افزایش نجات فرد بیمار را فراهم می کند.

نقش ماموگرافی در تشخیص سرطان سینه

ماموگرافی منظم بهترین وسیله تشخیصی است که پزشکان باید برای کشف زودهنگام سرطان سینه و تشخص علایم این بیماری استفاده کنند که بهتر و سریعتر تشخیص داده شود.

اگر یک توده یا هر علامت دیگری از سرطان سینه داشته باشید، پزشک دستور ماموگرافی تشخیصی را می دهد. اگر پروتز سینه انجام داده‌اید احتمالاً به یک ماموگرافی تشخیصی احتیاج دارید. ماموگرافی های تشخیصی گسترده تر از ماموگرافی‌های غربالگری هستند. به این ترتیب از سینه تصاویر بیشتر و در جهات مختلف تهیه می‌شود.

ماموگرافی چگونه انجام می شود؟

شما در مقابل دستگاه مخصوص اشعه ایکس می ایستید. یک تکنسین سینه را روی یک صفحه پلاستیکی شفاف قرار می‌دهد. یک صفحه دیگر به طور محکم سینه را از بالا فشار خواهد داد. بسته به نوع آزمایش، ممکن است در طول ماموگرافی بایستید یا بنشینید. صفحات سینه را پهن و صاف می‌کنند و در حالی که  تصویر برداری با اشعه ایکس  انجام می شود، آن را نگه می دارند. در این پروسه احساس فشار خواهید کرد اما این فشار که ممکن است همراه با درد باشد غیرقابل تحمل نیست. سپس تکنسین چهار پرتوی ایکس را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که نیازی به انجام مجدد تصاویر نیست. تکنسین نمی‌تواند نتایج ماموگرافی خود را به شما بگوید. ماموگرافی هر زن ممکن است کمی متفاوت به نظر برسد زیرا سینه افراد مختلف کمی متفاوت هستند.

ماموگرافی سینه چیست | ماموگرافی چیست 

ماموگرافی دیجیتال

ماموگرافی دیجیتال بیشتر برای خانم‌های جوان‌تر از 50 سال که معمولاً بافت سینه متراکم تر از زنان مسن دارند، استفاده می‌شود. ماموگرام دیجیتال، اشعه ایکس را به یک تصویر الکترونیکی از سینه که در رایانه ذخیره می‌شود، تبدیل می‌کند. تصاویر بلافاصله قابل مشاهده هستند. بنابراین لازم نیست رادیولوژیست منتظر تصاویر باشد. این نوع تصویر برداری نتیجه بهتری از ماموگرافی‌های معمولی دارد.

آیا ماموگرافی درد دارد؟

انجام ماموگرافی برای اکثر بانوان ناراحت کننده است.  برخی از زنان این درد را تجربه می کنند، با این وصف، ماموگرافی تنها فقط چند لحظه طول می‌کشد و بعد از آن درد به پایان می رسد. میزان این درد بستگی به مهارت تکنسین، اندازه سینه‌ها و میزان فشار آنها دارد. نزدیک به عادت ماهانه سینه ها حساس‌تر می‌شوند و احتمالا درد بیشتری حس خواهید کرد.بهتر است انجام ماموگرافی را به بعد از زمان پریود موکول کنید. در ادامه در مورد این مساله نکته‌های بیشتری عنوان کرده‌ایم.

آمادگی های لازم قبل از ماموگرافی

سعی کنید یک هفته قبل از شروع عادت ماهانه یا در طول دوره آن، ماموگرافی خود را انجام ندهید. ممکن است سینه‌های شما حساس یا متورم شود. در روز ماموگرافی خود، از دئودورانت یا عطر استفاده نکنید. این محصولات می‌توانند به صورت لکه‌های سفید روی اشعه X ظاهر شوند. همچنین نباید پمادها و کرم ها را روی سینه یا زیر بغل خود بمالید. این مواد ممکن است تصویر‌برداری شما را دچار مشکل کند یا مانند کلسیفیکاسیون یا رسوبات کلسیم به نظر برسند، بنابراین جلوگیری از آنها مهم است. در صورتی که پروتز سینه انجام داده‌اید یا باردار هستید و یا به نوزاد خود شیر می‌دهید، حتما قبل از آزمایش به رادیولوژیست بگویید.

نتیجه ماموگرافی

اگر نتیجه طبیعی باشد که نیاز به انجام آزمایش دیگری نیست. البته اگر غیرطبیعی هم باشد همیشه به معنای ابتلا به سرطان نیست. اما قبل از اینکه پزشک بتواند بطور قطع در مورد نتیجه ماموگرافی شما نظر بدهد نیاز به انجام آزمایش و معاینه  بیشتر دارید. همچنین ممکن است به یک فلوشیپ فوق‌تخصص جراح بیماری‌های پستان معرفی شوید.  مراجعه به پزشک متخصص لزوماً به این معنا نیست که به عمل جراحی نیاز دارید. پزشکان آزمایشات تشخیصی دیگری را انجام می‌دهند تا به صورت دقیق وضعیت بیماری شما مشخص شود.

این نتایج چه معنایی دارند؟

تصاویر حاصل از ماموگرافی می‌تواند به یافتن کلسیفیکاسیون یا ذخایر کلسیم در سینه‌ها کمک کنند. اکثر کلسیفیکاسیون‌ها نشانه سرطان نیست. این آزمایش همچنین می تواند کیست (کیسه های پر از مایعات که ممکن است در طول دوره قاعدگی برخی از خانم‌ها دیده شود) و هرگونه توده سرطانی یا غیرسرطانی را پیدا کند.

یک سیستم تشخیصی ملی برای خواندن ماموگرافی وجود دارد. در این سیستم هفت دسته وجود دارد که از صفر تا شش متغیر است. هر دسته توضیح می دهد که به آزمایشات بیشتر برای دریافت میزان خطر بیماری نیاز است یا نه. هر دسته برنامه پیگیری خاص خود را دارد. اقدامات در مورد برنامه پیگیری ممکن است شامل ماموگرافی اضافی، ادامه آزمایشات منظم یا پیگیری در شش ماه بعد یا انجام بیوپسی باشد.

ماموگرافی چند وقت یکبار انجام می شود؟

متأسفانه پزشکان نمی توانند بین سرطان‌های سینه که ممکن است متاستاز داشته و به بخش‌های دیگر بدن سرایت کرده‌اند و مواردی که تنها سینه را درگیر کرده‌اند، تمایز قائل شوند، بنابراین ماموگرافی سالانه بهترین گزینه برای تشخیص زودهنگام سرطان و کاهش خطر مرگ ناشی از سرطان سینه است. ممکن است به بعضی بیماران گفته شود هر دو سال یکبار ماموگرافی کنند.

ماموگرافی سینه | تشخیص سرطان سینه با انجام ماموگرافی 

ماموگرافی برای چه سنی مناسب است؟

برخی از متخصصان توصیه می‌کنند زنانی 40 سال به بالا باید هر یک یا دو سال یکبار ماموگرافی کنند. انجمن سرطان آمریكا غربالگری منظم را از 45 سالگی توصیه می‌كند. اگر سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان سینه دارید، پزشك ممكن است توصیه كند كه زودتر غربالگری را شروع كنید.

عوارض و ضررهای ماموگرافی

مانند هر نوع اشعه ایکس، در طول ماموگرافی در معرض مقدار بسیار کمی از تابش قرار می‌گیرید. اما خطر این مواجهه بسیار کمتر از نتایج مثبت بعد از انجام ماموگرافی است. اگر یک زن باردار باشد و قبل از تاریخ زایمان حتما به ماموگرافی احتیاج داشته باشد، در طول آزمایش به طور معمول باید از پیش بند سرب استفاده کند.

تفاوت ماموگرافی و سونوگرافی

در سونوگرافی معمولاً توده هایی را می‌توان تشخیص داد که احساس شوند. در حالی که ماموگرام می‌تواند ناهنجاری‌هایی را تشخیص دهد که از نظر جسمی و در خودآزمایی‌های ماهانه احساس  نمی‌شوند. ماموگرافی برای خانم‌های مسن که بافت سینه در آنها تراکم کمتری دارد مناسب است. در حالی که سونوگرافی برای خانم‌های جوان‌تر که بافت سینه متراکم تری دارند، بهتر است. با این وجود، اگر با معاینه فیزیکی پزشک بتواند توده ای پیدا کند، بدون توجه به سن بیمار،  ممکن است هم ماموگرافی و هم سونوگرافی را تجویز کند. تجویز همزمان این دو آزمایش به پزشک برای تشخیص بهتر کمک می‌کند.

هزینه ماموگرافی

قیمت ماموگرافی بسته به نوع دستگاه (دیجیتال یا آنالوگ)، مرکز درمانی، و تجربه پزشک متغیر است. عواملی مانند محل جغرافیایی، نیاز به تصویربرداری‌های تکمیلی یا تفسیر تخصصی نیز می‌توانند بر هزینه نهایی تأثیر بگذارند.

هزینه این عمل تشخیصی در ایران زیاد نیست و اگر توسط پزشک تجویز شود و از پوشش بیمه ای برخوردار باشید با هزینه کمی قابل انجام است. البته در کشورهای مختلف غربالگری سرطان سینه با ماموگرافی انجام می‌شود که دولت ها معمولا هزینه آن را پرداخت می‌کنند.

دکتر علی حجت | فلوشیپ فوق تخصی جراحی پستان